Alternatif Ölçme ve Değerlendirme
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir
parçasıdır. Eğitimde, programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği,
öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve
değerlendirme yoluyla tespit edilir. Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve
öğretim sürecinin sürekli izlenmesi her aşamada ortaya çıkan sorunları tespit ve
düzenleme imkânı verir.
İyi bir değerlendirme sistemi:
· Öğrencilerin neyi bildiğini, anladığını ve ne yapabildiğini keşfetmeye
yardımcı olur.
· Öğrencilerin gelişim düzeylerini gösterir.
· Gelecekteki öğrenme sürecini planlamaya yardımcı olur.
· Belli bir dönemde öğrencilerin ulaşması beklenen standartları değerlendirme
imkânı verir.
· Öğrencilerin nasıl daha iyi öğrenebileceği ve daha iyi yapabileceğini
betimlemeye yardım eder.
· Değerlendirme sonuçlarının paylaşılması öğretmene, öğrencinin kendisine ve
velilere öğrencinin öğrenme süreci hakkında bilgi sağlar.
· Öğretmenlerin ve ilgili kişilerin programın uygulama, izleme ve geliştirme
süreciyle ilgili kararlar almasına yardımcı olur.
· Öğretim programlarında kullanılan yöntemler ve yaklaşımların yeterliliğini
ölçerken öğretmene yardımcı olur.
· Öğrencilerin anlamakta güçlük çektiği alanları, zayıf yönlerini ve bilgi
boşluklarını tespit etmede önemli bir rol oynar.
· Öğretmenin, öğrencilerin öğrenmesini geliştirecek yaklaşımlar ve
öğrenme-öğretme süreçlerini tasarlamasına yardım eder.
Bu programlara dayalı ölçme ve değerlendirme, öğrencilerin bildiklerini ortaya
koymalarını sağlamaya yönelik olmalıdır. Öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne
bildiklerini görmeye yarayan bir araçtır.
Programlarda değerlendirme ile sadece öğrenme ürününü değil, öğrencilerin
öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde
kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz
bir parçası olarak görür. Derslerde yapılacak ölçme ve değerlendirme
çalışmalarıyla, öğrencilerin öğrenme süreçleri izlenir ve bu süreçte
kazandıkları bilgi ve beceriler değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan
öğrenme etkinlikleri değiştirilir. Yapılacak olan değerlendirme çalışmaları
dersin amaçları ve kazanımlarına uygun olarak öğretim etkinlikleri ile birlikte
yürütülmelidir. Yani öğrenciler eğitim öğretim sürecinde öğrenmeye devam ederken
değerlendirme süreci de amaçlar çerçevesinde devam etmelidir.
Program, öğrencinin okul dışındaki gerçek dünyayla uyum içinde olmasını
sağlayacak becerilere sahip olmasını da hedeflemektedir Ölçme ve değerlendirme
de öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgileri arasında ilişki kurmasını ve
karşılaştığı problemlere farklı çözüm yolları üretebilmesini gerektirir.
Programların ölçme ve değerlendirme yaklaşımında, derinliği olmadan çok sayıda
kavram ve ilkeyi öğrenme, rutin problemleri çözebilme, ezber bilgi ve yazılı
materyallerden bilgiyi aynen aktarmanın önemi azalmıştır. Ölçme ve değerlendirme
etkinlikleriyle öğrencilerin üst düzey becerileri değerlendirilmeye
çalışılmalıdır. Bu ders sürecinde öğrencilerin; okuduğunu anlama, eleştirme,
yorumlama; bilgi toplama, analiz etme ve bir sonuca ulaşma; gözlem yapma,
gözlemlerden sonuca ulaşma; günlük hayatta karşılaşılan problemleri çözme;
araştırma yapma, kendilerini ve arkadaşlarını değerlendirme gibi becerileri
değerlendirilecektir.
Öğretmenler bazen öğrencilerin, sınavlarında veya ödevlerinde sergilediklerinden
daha fazlasını bildiklerine inanırlar. Bu sorunu aşmak için öğretmenlerin,
öğrencilerin başarısını değerlendirmede birkaç yöntemi birlikte kullanması
gerekir. Bu durum her öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda daha fazla şans
tanır. Öğretmenin de birkaç aracı birlikte kullanarak öğrencinin ne bildiğini ve
ne yapacağını bilmesi bu konuda kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir.
Tartışma, açık uçlu sorular, performans ödevleri ve sunular öğrenci hakkında
bilgi edinmenin en iyi yollarındandır. Bunlardan hiçbiri tek başına yeterli
değildir. Çünkü bazı öğrenciler tartışma, bazıları sözlü sunumda, bazıları da
yazarak kendilerini daha iyi ifade ederler.
Öğretmenler öğrencilerini değerlendirirken kısa cevaplı, çoktan seçmeli,
doğru-yanlış, eşleştirmeli sorulardan oluşan testlerdir kullanabileceği gibi
performansa dayalı değerlendirme yapmak için; açık uçlu sorular, gözlem
formları, posterler, öğrenci ürün dosyaları, projeler, performans ödevleri
kullanılabilirler. Ayrıca öğretmenler görüşmeler yapıp, öğrencilerin kendilerini
ve akranlarını değerlendirmelerine fırsat vererek öğrenme süreçleri hakkında
bilgi edinir ve onlara dönüt veririler. Performansa dayalı ya da otantik
değerlendirme mi? Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçları mı? Amaca göre her
ikisi de kullanılır. Amaç öğrencilerin üst düzey becerilerini değerlendirmek,
bireyin ne yapabileceğinin gerçek resmini görmek ise performans değerlendirme
tercih edilmelidir. Ancak bu becerilerin değerlendirmesi zor, geleneksel
yöntemlere göre daha sübjektif ve zaman alıcıdır.
Aşağıda bazı ölçme araçları ve yöntemleri ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir.
ÖLÇME - DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ
GÖZLEM
Öğretmenlerin gözlem becerileri ve tuttukları gözlem
kayıtları öğrencilerin sosyal bilimler dersleriyle kazandırılması hedeflenen
düşünme becerilerinin gelişimini değerlendirmek için sahip olabilecekleri en iyi
araçlardandır. Gözlem, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlar.
Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Öğretmen öğrencilerin;
· Soru ve önerilere verdikleri cevapları,
· Sınıf içi tartışmalara katılımlarını,
· Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını ve
· Öğretim sürecinde yapılan görevler ve materyallere öğrencinin gösterdiği
tepkiyi gözlemler.
Aşağıdaki noktalar, öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır.
· Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız.
· Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.
· Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.
· Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre
değerlendiriniz.
· Yapılan gözlem için değerlendirmeyi, mümkün olduğu kadar gözlemi yaptığınız
zaman kaydediniz.
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak,
onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama
aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler aracılığıyla değerlendirme yapmak
biçiminde tanımlanabilir. Performans değerlendirme, dersin kazanımlarıyla ilgili
olarak öğrencinin günlük yaşamındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem
çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini
ister. Performans değerlendirmeyle öğrenciler, sınav saatleriyle
sınırlandırılmaksızın geniş bir zaman diliminde çalışma ve tekrar yapma,
oluşturulan ölçütlere göre yeterlik derecelerini ortaya koyma olanaklarına sahip
olurlar. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir
ürünle sonuçlanmaktadır. Bu tip değerlendirmede kâğıt kalem testleri gibi
öğrenci basit cevaplar vermez, bir ürün meydana getirir. Otantik değerlendirme
görevleri öğrencilerin mümkün oldukça gerçek yaşama benzer problemler yoluyla
bilgi ve becerilerini göstermesini gerektirir. Açık uçlu sorular ya da
performans görevleri otantik ya da performans değerlendirme çalışmalarının iyi
örnekleridir.
Performans değerlendirme, öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir.
Performans ödevlerinde, tek bir cevap yoktur. Ödevi tamamlamak için değişik
yollar bulunmaktadır. Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirmelidir.
Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir performans görevi bir dereceli
puanlama anahtarı (rubric) ile eşleştirilmelidir. Öğrenciler performans ödeviyle
dereceli puanlama anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece değerlendirme
sürecinde, öğrenciler kendilerinden ne beklendiğini bilerek çalışmalarını ona
göre yönlendirirler. Dereceli puanlama anahtarı, öğrencinin başarısı için bir
yol haritasına dönüşür.
PROJE: Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak, istedikleri bir
alanda/konuda inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüş geliştirme, yeni
bilgilere ulaşma, özgün düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma amacıyla ders
öğretmeni rehberliğinde yapacakları çalışmalardır.
Proje geliştirme süreci uzun, karmaşık ve zorlu bir süreçtir. Bu ödevler,
öğrencilerin yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel
becerilerini geliştirir. Projenin tasarımından ortaya konulmasına kadar geçen
süreç, bilimsel süreç basamaklarını içereceğinden bilimsel süreç becerilerinin
gelişmesine yardımcı olur. Projeler yönergeler ve puanlama standartları
gerektirir.
Proje konuları zümre öğretmenleri tarafından belirlenebileceği gibi öğrenciler
de kendi ilgi duydukları alanlara göre bireysel ya da grup olarak proje konusu
belirleyebilirler. Verilen proje konuları öğrencilerin düzeyine uygun ve yerel
imkânlara göre yapılabilecek nitelikte olmalıdır.
Grup halinde yapılacak projelerde grupların, öğrencilerin cinsiyet, başarı
durumu vb. özellikleri bakımından heterojen olmasına dikkat edilmelidir. Grup
çalışmalarında grup üyelerinin görev dağılımı projenin her aşaması için net
olarak yapılmalıdır. Görev dağılımı grup üyeleri tarafından yapılarak öğretmenin
onayı alınır. Projenin her aşamasında görevlerin yapılıp yapılmadığı aşamanın
bitiminde öğretmen tarafından kontrol edilir ve grup üyelerine geri bildirim
verilir. Görevini yeterince yerine getirmeyen öğrencilerin bireysel
özelliklerine de dikkat edilerek gerekli önlemler alınır.
Bu Konu İle İlgili Diğer Sayfalar
Çok Oynanan Oyunlar